ميان وعده‌ها از هر 6 گروه اصلی غذايی گروه شير و لبنيات، گروه نان و غلات، گروه گوشت حبوبات و تخم مرغ، مغزها و گردو، ميوه و سبزی انتخاب شود تا تنوع و تعادل در رژيم غذايی او ايجاد گردد و بخشی از مواد مغذی مورد نياز نيز از طريق ميان وعده تامين شود.
- حداقل پانزده دقيقه زمان برای خوردن ميان وعده غذا در نظر گرفته شود.
- بين وعده‌های اصلی و ميان وعده، حداقل دو ساعت فاصله گذاشته شود. در صورتی كه فاصله مصرف ميان وعده تا وعده غذايی اصلی كم باشد كودک احساس سيری كرده و از مصرف غذاهای اصلی غذايی می‌كند.
- اگر كودک در بين وعده غذای اصلی و ميان وعده احساس تشنگی كرد، به او آب داده شود زيرا در صورت مصرف آب ميوه احساس سيری كرده از مصرف غذای اصلی خودداری خواهد كرد.
- شكلات، آب نبات، شيرينی و چيپس، انواع پفک و آب ميوه‌های صنعتی دارای مقدار زيادی مواد قندی، نمک و چربی هستند. بنابراين مصرف آنها در كودكان بايد بسيار محدود گردد و به جای آن از ميان وعده‌های غذايی سالم مانند شير، انواع مغزدانه ها و (خشكبار كشمش ، توت خشک ، برگه‌ها و…) و انواع ميوه‌ها و سبزی‌های تازه استفاده شود.
- ميان وعده می‌تواند عادات غذايی درست يا نادرست را در كودک ايجاد نمايد، با توجه به اين‌كه كم خونی ناشی از فقر آهن يكی از مشكلات تغذيه‌ای كودكان می‌باشد و يكي از دلايل اصلي آن استفاده از برنامه غذايی نامناسب است، انتخاب ميان وعده مناسب مانند انواع خشكبار ( برگه‌های هلو، آلو، توت خشک، كشمش، نخودچی، خرما و …) و مغزها (پسته ، بادام و…) همراه با ميوه‌ها بخشی از ويتامين‌ها و املاح معدنی مورد نياز كودک را تامين می‌كند.
میان وعده های مناسب و نامناسب برای کودکان
| میان وعده‌های مناسب | میان وعده‌های نامناسب |
| شیر پاستوریزه یا جوشیده شده | یخمک و نوشمک، لواشک، آلوچه و تمبرهندی |
| نان و پنیر کم نمک، خرما | آب‌نبات‌ها، شکلات‌ها و کاکائو |
| انواع ساندویچ‌های خانگی: مرغ، تخم مرغ، پنیر با گردو یا خیار و گوجه | ساندویچ‌های سوسیس و کالباس، پیتزا، سیب زمینی سرخ شده، فلافل، سمبوسه |
| بیسکوئیت ساده، کیک بدون کرم | کیک‌های شکلاتی، کیک‌های کرم‌دار |
| خشکبار مانند انواع مغزها از نوع بدون نمک(بادام، گردو، پسته)، کشمش، نخودچی، برگه‌ها و توت خشک | آجیل و مغزهای بو داده شده و شور |
| ذرت بو داده خانگی کم نمک | چیپس و پفک، چوب شور |
| انواع آبمیوه‌های طبیعی، بستنی پاستوریزه، دوغ بدون نمک و گاز | آبمیوه‌های صنعتی، نوشابه‌های گازدار، آبمیوه‌های شیرین که دارای قند افزوده هستند |
| انواع میوه‌های تازه، سالاد شامل انواع سبزی‌ها به همراه یک یا دو قاشق ماست خنک | انواع سالاد‌ها با سس مایونز، سس سالاد و ماست‌های پرچرب |
تنقلات شور علاوه بر كاهش اشتها، ذائقه كودک را به طعم شوری عادت داده، احتمال ايجاد عارضه در سنين بزرگسالی به ويژه پرفشاری خون را بيشتر می‌كند. خوردن مواد غذايی شيرين مانند شيرينی، شكلات و آبنبات نيز در كودكان در حد كم مجاز است، ولی مصرف روزانه و بی‌رويه اين مواد توصيه نمی‌شود چون ذائقه كودک را به خوردن مواد شيرين عادت داده و موجب اضافه وزن و چاقی و هم چنين سبب پوسيدگی دندان میشود. مصرف غذاهای چرب و سرخ شده موجب اضافه وزن و چاقی در سنين كودكی و بالاتر نيز میشود. مصرف نوشابه‌ها نيز علاوه بر اضافه وزن و چاقی جذب مواد مغذی مانند كلسيم را كاهش می دهد.
نكات مهم رفتاری در تغذیه کودک
كودک بايد در زمان خوردن در وضعيت راحتی قرار گيرد و غذا نزديک او باشد تا كودک بتواند به راحتی بدون اين كه تحت فشار قرار گيرد، غذا بخورد. بشقاب و لوازم غذا خوردن بايد از جنس نشكن باشد. زيرا در صورت شكستن ظرف كودک ممكن است احساس ياس كند يا والدين عصبانی شود. رنگ مواد غذايی در اشتهای كودک و علاقه او به غذا تاثير می‌گذارد. خوردن غذاهايی با رنگ‌های سبز، نارنجی و زرد برای او جالب است. به عنوان مثال می‌توان از سبزی‌های برگ سبز و يا هويج و گوجه فرنگی استفاده كرد. بجای آب ميوه صنعتی از آب ميوه طبيعی استفاده كنيد زيرا به آب ميوه صنعتی مواد قندی، رنگ و ماده معطر اضافه شده است. غذا خوردن در يک ساعت معين سبب تحريک اشتهای كودک می شود. خستگی كودک مهم‌ترين عامل از بين بردن اشتهای آن است. بهتر است بعد از استراحت به كودک غذا داده شود. دادن وقت كافی به كودک برای صرف غذا بسيار مهم است، بهتر است از شتاب و عجله در هنگام غذا خوردن پرهيز كرد. از دادن مواد غذایی شور، مثل: پفک و چیپس و چوب شور، و سایر تنقلاتی که حاوی نمک زیاد هستند جدا خودداری گردد، همان‌طور که ذکر شد تنقلات شور ذائقه کودک را به غذاهای پرنمک و شور عادت ميدهد و شانس ابتلا به فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی – عروقی در بزرگسالی را افزایش دهند.
دادن غذای يكنواخت و تكراری سبب بيزاری كودک میشود. حتی اگر غذای مورد علاقه كودک، پشت سرهم به او داده شود، كودک از خوردن آن خودداری می‌كند. بايد كودک را با انواع غذاهای مختلف آشنا كرد. بهتر است غذای جديد را ابتدا يک فرد بزرگتر خانواده بخورد تا الگويی برای كودک باشد. بی‌تحركی، خواب ناكافی و بيماری كودک موجب بی‌اشتهايی و غذا نخوردن كودک میشود.
چند نكته مهم برای بهداشت غذای کودک: قبل و بعد از تهيه غذا دست‌ها بايد شسته شوند. غذاها خوب پخته شوند. زيرا حرارت موجب از بين رفتن ميكروب‌های بيماری‌زا میشود و خطر آلودگی احتمالی غذا در اثر حرارت از بين می‌‌رود. غذای كودک بايد برای هر وعده تازه تهيه شود و فاصله بين وقتی كه غذای كودک پخته میشود تا زمانی كه به كودک غذا داده میشود طولانی نباشد زيرا احتمال دارد ميكروب‌ها در غذا تكثير يابند. غذاهای پخته به طور صحيح نگهداری شود. غذاهای باقيمانده سريعاً خنک و در ظرف دربسته در داخل يخچال نگهداری شود. در تهيه غذای كودک از مواد غذايی سالم و پاكيزه استفاده شود. برای نوشيدن و تهيه غذا نيز از آب سالم استفاده شود. غذاها از دسترس حشرات و جوندگان دور نگهداری شود. بدين منظور غذاها بايد در ظرف درب دار و دور از دسترس حيوانات و حشرات نگهداری شود چون حيوانات حامل ميكروب‌های بيماری‌زا هستند.
رفرنس : دفتر بهبود تغذیه جامعه
معاونت بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی